اخلاق نبوی

رسول گرامى اسلام‏ صلى الله علیه و آله روى فرش ساده و حصیر می‌خوابید، کفش و لباس خود را وصله مى‏‌زد، گاهى که به او توهین مى‏‌شد با تبسّم یا عفو برخورد مى‏‌نمود، شخصاً به بازار مى‏‌رفت و نیازمندى‏هاى خود را به خانه مى‏‌آورد و در کارهاى خانه کمک مى‌کرد.

»اَنس» مى‏گوید: سال‌ها در خانه پیامبرصلى الله علیه و آله بودم و هرگز از من انتقاد و گلایه‏‌اى نکرد. به دست خود شیر مى‏‌دوشید. به اطفال سلام مى‌‏کرد. دعوت برده ‏ها را مى‏‌پذیرفت. از غذایى که میل نداشت مذمّت نمى‏‌کرد. درباره مسواک و استفاده از عطر و به جاى آوردن غسل جمعه و اصلاح سر و صورت خود و پوشیدن لباس سفید، عنایت و دقّت خاصّى داشت.

در حال غذا خوردن به چیزى تکیه نمى‏‌داد تا در کنار نعمت‏‌هاى خدا قیافه متکبّرانه به خود نگیرد.

از حشمت‏هاى ظاهرى تنفّر داشت، لذا اجازه نمى‏‌داد کسى پشت سر او به عنوان همراه، راه بیفتد.

هرگاه سواره بود و کسى مى‏خواست دنبال او بیاید، مى‏‌فرمود: یکى از این سه کار را بکن یا جلوتر از من برو و من پشت سر تو بیایم یا من مى‏‌روم و شما بعداً بیایید و یا این که دو نفرى سوار مرکب مى‏شویم.

رسول خداصلى الله علیه و آله در حضور کسى لباس خود را از تن بیرون نمى‏‌کرد.

پیش کسى پاى خود را دراز نمى‏‌کرد. با گشاده ‏رویى صحبت مى‏‌کرد و به همه افراد توجه مى‏‌فرمود.

گاهى براى فهماندن مطلب، آن را تا سه بار تکرار مى‏‌فرمود.

صدا زدن و جواب دادن او هر دو همراه با احترام بود، حتى نسبت به زنان و کودکان.

از بیماران عیادت و دلجویى مى‏کرد.

هنگام خروج از خانه، خود را آماده و زینت مى‏کرد.

نیکوکاران را پاداش مى‏‌داد، روزى شخصى را در حال نماز دید که با جمله‏ هایى بسیار پر مغز و زیبا با خداى متعال راز و نیاز مى‏ک‌ند. فرمود: نمازش که تمام شد او را نزد من آورید. وقتى به حضور حضرت رسید، حضرت سکّه طلایى به او هدیه داد و فرمود: «و هبت لک الذهب لحسن ثنائک على الله»؛ چون حال خوشى داشتى و خدا را به نیکویى حمد و سپاس مى‏کردى این سکه را به تو بخشیدم.

هنگام خوردن آب و غذا، «بسم اللّه» و بعد از آن «الحمدللّه» مى‏‌گفت.

نمى‏‌نشست و بر نمى‏‌خاست جز با ذکر خدا.

به اشخاصى که مورد احترام واعتماد مردم بودند، احترام مى‏‌گذارد و گاهى مسئولیت امور را به همان شخص مورد نظر واگذار مى‏‌کرد.

نسبت به کارهاى نیک و بد بى تفاوت نبود بلکه هم اهل تشویق بود و هم اهل انتقاد.

به خاطر شدّت علاقه‏اى که به هدایت مردم داشت به قدرى مى‏‌سوخت که آیه نازل شد ما قرآن را نفرستادیم که تو خود را به دردسر و مشقت اندازى: «ما انزلنا علیک القرآن لتشقى.«

در مجلس چنان با یک یک مردم گرم مى‏‌گرفت که هر کدام خیال مى‏‌کردند نزدیک‏ترین افراد به پیامبرصلى الله علیه و آله تنها اوست.

گاهى بعضى از یاران آن حضرت از ایشان درخواست مى‏کردند که به دشمنان خود نفرین کند اما او حاضر نمى‏‌شد و دعاى او این بود که خداوندا! این مردم را هدایت فرما.

چون با کسى دست مى‏داد تا او دست پیامبر را رها نمى‏‌کرد. پیامبرصلى الله علیه و آله دست خود را عقب نمى‏‌کشید.

وارد مجلس که مى‏شد، در قسمت پائین مى‏نشست؛ هدیه را هر چند کم بود مى‏‌پذیرفت.

هرگاه یکى از مسلمانان و اصحاب خود را نمى‏‌دید فوراً سراغ او را مى‏گرفت و اگر در مسافرت بود برایش دعا مى‏کرد، و اگر مریض بود به عیادتش مى‏رفت.

در جلسات، دایره‌‏وار مى‏‌نشست که بالا و پائین آن معلوم نباشد.

با غنى و فقیر یکسان برخورد مى‌‏نمود. در گفتگوها از جدال و سخنان غیر لازم خوددارى مى‏‌کرد. هرگز دنبال عیبجویى و بدگویىِ این و آن نبود و از قهقهه و خنده بلند دورى مى‏‌کرد.